گزارش و نمودار از: ابراهیم یوسفی
یادآوری: با توجه به سانسور خبری حاکم بر رسانه‌های ایران، این گزارش تنها بیانگر گوشه‌هایی از نقض حقوق اقوام مختلف ایرانی است که توسط خبرگزاری‌های مورد تأیید ایران، بازتاب داده شده است و نمی‌تواند بیانگر نقض گستردۀ این قشر بزرگ از هم‌میهنان‌مان باشد.
همچنین از آنجا که دولت جمهوری اسلامی اجازه فعالیت به مدافعان حقوق بشررا نمی‌دهد، بویژه فعالیت درمحدوده گزارشگری و تهیه آمار نقض حقوق بشر، بازهم گزارش پیشرو تنها می‌تواند بازتاب حجم بسیار اندکی از نقض گسترده حقوق اقوام و ملیت‌های گوناگون در ایران باشد.
همکاران ما با باور به اینکه نقض حقوق بشر شامل مرور زمان نمی‌شود، تمامی تلاش خود را در زمینه تهیه و گردآوری اسناد و شواهد نقض حقوق ایرانیان داخل و خارج از مرزهای ایران بکار گرفته‌اند با این امید که بتوانند روزی برای اجرای عدالت، بازپس‌گیری حقوق پایمال شده قربانیان و بازماندگان آنان، همچنین زندانیانی که به شیوه‌های مختلف مورد شکنجه قرار گرفته‌اند مورد استفاده قرار دهند، از این رو اعضای کمیته دفاع از حقوق اقوام و ملل ایران تا زمان تحقق این آرمان و شرایط مناسب، گردآوری اسناد و شواهد نقض حقوق بشر در ایران، افشا و انتشار آن را گامی می‌دانند بسیار ارزشمند و در همین مسیر تمامی تلاش خود را به کار خواهند گرفت.
حقوق پایمال شدۀ اقوام و ملیت‌های مختلف ایران در دی ماه ۱۴۰۰
اخبار عمومی:
خسرو کردپور، روزنامه نگار ساکن کردستان از ضابط قضایی پرونده خود در مهاباد شکایت کرد. این امر در پی اجرا نشدن دستورات قضایی در خصوص استرداد اموالش صورت گرفته است. آقای کردپور که پیشتر به دلیل فعالیت‌های خود در سال ۱۳۹۱ بازداشت و به ۵ سال حبس تعزیری محکوم شده بود. با این حال علیرغم گذشت بیش از ۴ سال از زمان آزادی، وسایل شخصی این روزنامه نگار که در زمان بازداشت توقیف شده بود، تاکنون بازگردانده نشده است. خسرو کردپور مدیر آژانس خبری موکریان است. هرانا ۷ دی
یک کودک دختر در شهرستان میانه علیرغم سپری شدن یک سال از زمان تولدش، کماکان به دلیل مخالفت اداره ثبت احوال این شهرستان با نام انتخابی، از داشتن شناسنامه محروم مانده است. عدم صدور شناسنامه توسط ادارات ثبت احوال برای برخی نامهای انتخابی امری مسبوق به سابقه است. محدودیت‌ها و بینش سیاسی و مذهبی اعمال شده در کتابچه اسامی مورد تایید ادارات ثبت احوال که توسط دولت تهیه شده است، عملا بسیاری از شهروندان را از نامگذاری کودکان خود بر اساس هویت‌های مذهبی، قومی و یا فرهنگی خود بر خلاف مقاوله‌نامه‌های حقوق بشری محروم میکند. اداره ثبت احوال میانه از صدور شناسنامه برای یک کودک به نام «سئوگی» (در زبان ترکی به معنی عشق) خودداری کرده است. رعنا بالار مادر این کودک، طی یادداشتی در صفحه شخصی خود از عدم صدور شناسنامه توسط اداره ثبت احوال برای فرزندش خبر داده و نوشته است: “سئوگی اسمی است که ما در بدو تولد برای دخترمان انتخاب کرده ایم ولی بعد از یک سال تلاش و دوندگی اداره ی ثبت احوال به دلایل واهی از صدور شناسنامه به این اسم خودداری میکند. هرانا ۹ دی
این اخبار مغایرت دارد با مواد اعلامیه جهانی حقوق بشر:
ماده ۹: عدم توقیف حبس یا تبعید غیر قانونی
ماده ۱۰: حق محاکمه قانونی برای همه
ماده ۱۲: عدم دخالت در احوالت شخصی
ماده ۲۲: حق امنیت اجتماعی فرهنگی مالی
اخبار زندانیان:
قرار بازداشت چهار شهروند اهل شهرستان سنندج به نامهای آرش منبری، زانیار منبری، سیوان منبری و میلاد منبری، برای دومین بار متوالی تمدید شد. این شهروندان در تاریخ ۲۳ آبان ماه امسال توسط نیروهای امنیتی در منزل شخصی خود همراه با ضرب و شتم و تفتیش منزل بازداشت و سپس به یکی از بازداشتگاه های امنیتی در این شهر منتقل شدند. در این گزارش به نقل از یک منبع مطلع آمده است: خانواده این چهار شهروند جهت اطلاع از سرنوشت فرزندانشان به اداره اطلاعات و دادگاه انقلاب سنندج مراجعه کرده که در پی آن به این افراد گفته شده که قرار بازداشت فرزندانشان برای دومین بار متوالی تمدید شده است؛ بعلاوه این شهروندان طی مدت زمان بازداشت تنها یک تماس تلفنی با خانواده‌شان داشته و از حق دسترسی به وکیل و ملاقات با خانواده محروم بوده‌اند. آرش منبری، زانیار منبری، سیوان منبری و میلاد منبری در تاریخ ۲۳ آبان ماه امسال توسط نیروهای امنیتی در منزل شخصی خود بازداشت و سپس به یکی از بازداشتگاه های امنیتی در این شهر منتقل شدند. نیروهای امنیتی در زمان بازداشت اقدام به ضرب و شتم این شهروندان و تفتیش منزل آنان کرده بودند. تا لحظه تنظیم این گزارش، از دلیل بازداشت و اتهامات مطروحه علیه این افراد اطلاع در دست نیست. کُردپا ۷ دی
کژال نصری شهروند بازداشتی اهل سنندج، علیرغم گذشت بیش از دو هفته از زمان دستگیری کماکان در بازداشت و بی‌خبری به سر می‌برد. در این گزارش به نقل از یک منبع مطلع آمده است، این شهروند طی مدت بازداشت از تماس تلفنی، ملاقات با خانواده و دسترسی به وکیل محروم بوده است و تاکنون مراجعه خانواده نصری به نهاد های امنیتی سنندج جهت اطلاع از سرنوشت و محل نگهداری فرزندشان بی نتیجه بوده است. کژال نصری ٢۶ ساله، فرزند محمد و اهل روستای “تنگیسر” از توابع سنندج در تاریخ ۲۱ آذرماه توسط نیروهای امنیتی بازداشت و به مکان نامعلومی منتقل شد. تا لحظه تنظیم این گزارش از دلایل بازداشت، اتهامات مطروحه و محل نگهداری این شهروند اطلاعی در دسترس نیست. کُردپا ۸ دی
فرهنگ عیوضی شهروند اهل سنندج، علیرغم گذشت نزدیک به سه هفته از زمان بازداشت کماکان در بازداشت و بی خبری به سر می برد. در این گزارش به نقل از یک منبع مطلع آمده است: “این شهروند طی مدت بازداشت از تماس تلفنی، ملاقات با خانواده و دسترسی به وکیل محروم بوده است. پیگیری‌های خانواده آقای عیوضی در این مدت جهت اطلاع از سرنوشت فرزندشان بی‌نتیجه بوده و نیروهای امنیتی از ارائه پاسخی روشن در این رابطه امتناع میکنند”. فرهنگ عیوضی ٣٠ ساله، فرزند محمدعلی اهل روستای “تنگیسر” از توابع سنندج در تاریخ ۲۱ آذرماه توسط نیروهای امنیتی بازداشت و به مکان نامعلومی منتقل شد. تا لحظه تنظیم این گزارش از دلایل بازداشت، اتهامات مطروحه و محل نگهداری این شهروند اطلاعی در دسترس نیست. کُردپا ۱۰ دی
منزل نرگس محمدی، سخنگوی کانون مدافعان حقوق بشر روز چهارشنبه ۸ دیماه، توسط نیروهای امنیتی مورد تفتیش قرار گرفت. ماموران امنیتی در جریان این بازرسی برخی از لوازم شخصی وی ازجمله کتاب‌های او را ضبط کرده و با خود برده‌اند. خانم محمدی در تاریخ ۲۵ آبان‌ماه توسط نیروهای امنیتی در کرج بازداشت شد و تاکنون در یکی از سلول های انفرادی، بازداشتگاه وزارت اطلاعات موسوم به بند ۲۰۹ زندان اوین به سر می‌برد. تقی رحمانی همسر خانم محمدی طی یاداشتی در صفحه شخصی خود ضمن اعلام این خبر و ضبط کتاب‌هایی چون شکنجه سفید در زمان بازرسی نوشته است: «نرگس همچنان در انفرادی و بدون وکیل است. شکنجه سفید ادامه دارد.» پیشتر آقای رحمانی از تداوم بازداشت و بلاتکلیفی نرگس محمدی علیرغم گذشت بیش از یک ماه از زمان بازداشت در یکی از سلول های انفرادی بند ۲۰۹ زندان اوین، از طرح اتهامات جدیدی علیه او خبر داده بود. خانم محمدی در تاریخ ۲۵ آبان‌ماه، در جریان برگزاری مراسم یادبود دومین سالگرد جانباختن ابراهیم کتابدار، از جانباختگان اعتراضات آبان ۹۸ توسط نیروهای امنیتی در کرج بازداشت شد. وی در تاریخ ۱ آذرماه جهت تفهیم اتهام به دادسرای اوین اعزام شده و مجدد به سلول انفرادی بازگردانده شده بود. تقی رحمانی، همسر خانم محمدی پیشتر در یادداشتی عنوان کرده بود که “بازپرس شعبه دو دادسرای اوین می گوید که نرگس حق انتخاب وکیل ندارد. به گفته وی برای پرونده هایی که برایش تشکیل شده در سلول انفرادی به سر می برد. هرانا ۱۰ دی
کیوان مینویی شهروند ساکن مریوان، علیرغم گذشت نزدیک به دو ماه از زمان بازداشت، کماکان در بازداشتگاه اداره اطلاعات سنندج به سر می برد. در این گزارش به نقل از یک منبع مطلع آمده است، وی پس از بازداشت جهت بازجویی به بازداشتگاه اداره اطلاعات سنندج منتقل و طی مدت بازداشت از دسترسی به وکیل و ملاقات با خانواده محروم بوده و تاکنون پیگیری‌های خانواده مینویی جهت اطلاع از سرنوشت فرزندشان بی‌نتیجه بوده است. کیوان مینویی مدرس زبان کردی ساکن روستای “نی” از توابع مریوان، بامداد روز شنبه ۲۲ آبان‌ماه، توسط نیروهای امنیتی بازداشت شد. نیروهای امنیتی در حین بازداشت این شهروند، گوشی موبایل و برخی از وسایل شخصی وی را ضبط و با خود بردند. تاکنون از دلایل بازداشت او اطلاعی در دست نیست. کُردپا ۱۱ دی
امیر بایزیدی‌آذر زندانی سیاسی اهل مهاباد پس از اتمام دوران محکومیت ۳ ماه و یک روزه خود از زندان مرکزی این شهر آزاد شد. امیر بایزیدی‌آذر روز شنبه ۲۷ دی ۱۳۹۹ (۱۶ ژانویه ۲۰۲۱) توسط نیروهای اداره اطلاعات مهاباد بازداشت و پس از یک ماه بازداشت با وثیقه و موقتاً تا پایان مراحل دادرسی آزاد شده بود. وی نهایتاً توسط شعبه یکم دادگاه انقلاب مهاباد به اتهام «همکاری با حزب دمکرات کُردستان ایران» به تحمل ۳ ماه و یک روز حبس تعزیری محکوم و این حکم در دادگاه تجدید نظر نیز تایید شده بود. امیر بایزیدی‌آذر اهل روستای «لج» از توابع مهاباد روز شنبه ۲۹ آبان ۱۴۰۰ (۲۰ نوامبر ۲۰۲۱ جهت اجرای حکم سه ماه و یک روز حبس خود بازداشت و به زندان مرکزی این شهر منتقل شده بود. هه‌نگاو ۱۱ دی
با گذشت نزدیک به سه ماه از بازداشت خدیجه مهدی‌پور ۳۴ساله و از فعالین مدنی شهرستان ایوانغرب و ساکن شهر ایلام توسط نیروهای امنیتی، هیچ اطلاعی از محل نگهداری و سرنوشت وی در دسترس نیست. به گفته یک منبع مطلع، طی سه ماه گذشته خدیجه مهدی‌پور از حق ملاقات با خانواده و همچنین حق دسترسی به وکیل محروم بوده و همین منجر به نگرانی خانواده وی شده است. خدیجه مهدی‌پور روز یک‌شنبه ۱۸ مهر ۱۴۰۰ (۱۰ اکتبر ۲۰۲۱) بدون ارائه هرگونه برگه قضایی توسط نیروهای امنیتی ایلام بازداشت گردید. تا زمان تنظیم این خبر از دلایل بازداشت و همچنین اتهامات مطروحه علیه وی توسط نهادهای امنیتی هیچ اطلاعی در دسترس نیست. گفتنیست که خدیجه مهدی‌پور روز شنبه ۱۲ مهر ۱۳۹۹ (۳ اکتبر ۲۰۲۰) نیز توسط نیروهای امنیتی به دلیل فعالیت در شبکه‌های مجازی بازداشت و بعدها با وثیقه آزاد شده بود. هه‌نگاو ۱۳ دی
پنج شهروند اهل یکی از روستاهای اطراف سقز که بیش از یک ماه است توسط نیروهای امنیتی بازداشت شده‌اند کماکان در بازداشت به سر میبرند. پنج‌شهروند اهل روستای ملقرنی از توابع سقز به نامهای عبدالله مهجور ۵۵ ساله، محمد مهجور ۳۶ ساله، رحمت‌الله صالحیان یازی بلاغی ۳۲ ساله، محمد فدوی ۲۳ساله و زانکو مسعودی ۲۲ساله کماکان در بازداشتگاه اداره اطلاعات سنندج نگهداری می‌شوند. به گفته یک منبع مطلع، این پنج شهروند هر کدام یکبار و از طریق تماس تلفنی با خانواده‌های خود برقرار نموده و از حق ملاقات و همچنین حق دسترسی به وکیل محروم هستند. عبدالله مهجور و پسر عمویش محمد مهجور روز پنج‌شنبه ۲۰ آبان ۱۴۰۰ (۱۱ نوامبر ۲۰۲۱) و محمد فدوی، زانکو مسعودی و رحمت‌الله صالحیان یازی بلاغی روز یک‌شنبه ۱۴ آذر (۵ دسامبر) توسط نیروهای اداره اطلاعات بازداشت شده‌اند. گفتنیست که این پنج شهروند بدون ارائه هرگونه برگه قضایی بازداشت شده و منازل آن‌ها نیز توسط نیروهای اداره اطلاعات تفتیش و شماری از وسایل شخصی آن‌ها توسط این نیروها ضبط شده است. هه‌نگاو ۱۵ دی
اعاده دادرسی مصطفی خسروی از هواداران عرفان حلقه محبوس در زندان اوین توسط شعبه نهم دیوان عالی کشور پذیرفته و پرونده برای رسیدگی مجدد به شعبه ۳۴ دادگاه تجدیدنظر ارجاع شد. این شهروند پیشتر توسط دادگاه انقلاب به ۵ سال حبس تعزیری محکوم شده بود. پرونده آقای خسروی برای رسیدگی مجدد به شعبه ۳۴ دادگاه تجدیدنظر ارجاع شد. اواخر آبان سال جاری، این پرونده جهت اعاده دادرسی به شعبه ۹ دیوان عالی کشور ارسال شده بود. مصطفی خسروی در تاریخ ۱۲ آذرماه ۹۷ توسط نیروهای امنیتی بازداشت و در تاریخ ۲۳ دیماه همان سال با تودیع قرار کفالت به صورت موقت و تا پایان مراحل دادرسی آزاد شد. آقای خسروی نهایتا توسط شعبه ۲۶ دادگاه انقلاب تهران از بابت اتهام اجتماع و تبانی به ۵ سال حبس تعزیری محکوم شد. وی همچنین به عنوان مجازات تکمیلی به دو سال محرومیت از عضویت در احزاب، گروه‌ها، دسته‌جات سیاسی و اجتماعی محکوم شده است. هرانا ۱۶ دی
کاظم غریب‌آبادی، معاون امور بین‌الملل قوه قضائیه از بازداشت و انتقال فریبا عادلخواه، زندانی دوتابعیتی ایرانی-فرانسوی به زندان اوین خبر داد. فریبا عادلخواه از مهرماه ۹۹ دوران محکومیت خود را تحت نظارت پابند الکترونیکی در خارج از زندان سپری می کرد. غریب آبادی مدعی شده است که بازگرداندن خانم عادلخواه به زندان در پی آنچه او «نقض مقررات مربوط به پابند الکترونیکی» خوانده، صورت گرفته است. ایسنا ۱۶ دی
دیوان عالی کشور درخواست اعاده دادرسی زهرا محمدی، شهروند اهل سنندج را رد کرد. پرونده او به شعبه اجرای احکام دادسرای سنندج ارسال شده است. خانم محمدی پیشتر در مرحله بدوی توسط دادگاه انقلاب سنندج به ۱۰ سال حبس محکوم شد. این حکم در بهمن‌ماه ۹۹، توسط دادگاه تجدیدنظر استان کردستان به ۵ سال حبس کاهش پیدا کرد. پرونده خانم محمدی که فروردین ماه امسال جهت اعاده دادرسی به دیوان عالی کشور ارجاع داده شده بود، با رد درخواست به شعبه اجرای احکام دادسرای سنندج ارسال شد. زهرا محمدی، در تاریخ ۲ خرداد ۱۳۹۸ توسط نیروهای امنیتی بازداشت و در تاریخ ۱۱ آذرماه همان سال، با تودیع قرار وثیقه ۷۰۰ میلیون تومانی به صورت موقت و تا پایان مراحل دادرسی از زندان سنندج آزاد شد. تیرماه ۹۹ خانم محمدی توسط شعبه اول دادگاه انقلاب سنندج محاکمه از بابت اتهام تشکیل دسته و جمعیت به قصد برهم زدن امنیت ملی، به ۱۰ سال حبس تعزیری محکوم شد. این محکومیت بهمن‌ماه ٩٩ توسط شعبه چهارم دادگاه تجدیدنظر استان کردستان به ریاست قاضی مصطفی طیاری به ۵ سال حبس تعزیری تقلیل یافت. زهرا محمدی، ۲۹ ساله، از اعضای انجمن فرهنگی نوژین است که در زمینه تلاش برای حفظ محیط زیست کردستان، مهار آتش‌سوزی جنگل‌ها و مراتع این استان و آموزش زبان کردی فعالیت دارد. هرانا ۱۲ دی
خبر تکمیلی: زهرا محمدی، شهروند اهل سنندج، جهت تحمل دوران محکومیت ۵ ساله خود راهی بند زنان کانون اصلاح و تربیت این شهر شد. زهرا محمدی، در تاریخ ۲ خرداد ۱۳۹۸ توسط نیروهای امنیتی بازداشت و در تاریخ ۱۱ آذرماه همان سال، با تودیع قرار وثیقه ۷۰۰ میلیون تومانی به صورت موقت و تا پایان مراحل دادرسی از زندان سنندج آزاد شد. تیرماه ۹۹ خانم محمدی توسط شعبه اول دادگاه انقلاب سنندج محاکمه از بابت اتهام تشکیل دسته و جمعیت به قصد برهم زدن امنیت ملی، به ۱۰ سال حبس تعزیری محکوم شد. این محکومیت بهمن‌ماه ٩٩ توسط شعبه چهارم دادگاه تجدیدنظر استان کردستان به ریاست قاضی مصطفی طیاری به ۵ سال حبس تعزیری تقلیل یافت. نهایتا در پی رد درخواست اعاده دادرسی خانم محمدی از سوی دیوان عالی کشور، پرونده وی به شعبه اجرای احکام دادسرای سنندج ارسال شد. هرانا ۱۸ دی ماه
علیرغم سپری شدن یک سال از بازداشت سه نفر از شهروندان کُرد که دیماه سال گذشته به نامهای فرزاد سامانی و ساکار عینی اهل مهاباد و محمد هوشنگی اهل جوانرود، این سه شهروند کماکان در زندان مرکزی ارومیه نگهداری می‌شوند. گفتنیست که طی سال گذشته این سه شهروند از حق استفاده از مرخصی محروم بوده و دادگاهی نشده و به صورت بلاتکلیف در زندان به سر میبرند. این سه فعال کُرد توسط نهادهای امنیتی به «بغی» متهم شده و پرونده آن‌ها به شعبه اول دادگاه انقلاب مهاباد به ریاست قاضی جواد غلامی ارسال شده است، اما با گذشت بیش از ۵ ماه این دادگاه از رسیدگی به پرونده مذکور خودداری نموده است. به گفته منابع آگاه این سه سهروند تنها بر اساس اعترافات اجباری چند نفر از بازداشت شدگان دیگری توسط اطلاعات سپاه به «بغی» متهم شده و به گفته وکلای آن‌ها نیز اطلاعات سپاه جدا از اعترافات اجباری این چند نفر هیچ مستند دیگری در این زمینه به دادگاه ارئه نکرده است. فاروق سامانی برادر فرزاد با انتشار پستی در صفحه اینستاگرامی خود نوشته است: «قاضی غلامی قاضی شعبه اول دادگاه انقلاب مهاباد تا کنون در مورد دلیل‌عدم تشکیل جلسه دادگاه توضیحی به خانوادهها و وکلای بچه ها، که ماه هاست در راهروها و دالانهای دادگاه انقلاب در پی اندکی عدالت سرگردانند، نداده است». فرزاد سامانی دانشجوی ترم آخر فوق لیسانس رشته جامع‌شناسی دانشگاه خوارزمی کرج و ساکار عینی فارغ‌التحصیل رشته شهرسازی دانشگاه ارومیه روز شنبه ۲۰ دی ۱۳۹۹ (۹ ژانویه ۲۰۲۱) ومحمد هوشنگی ۲۱ دیماه توسط نیروهای اطلاعات سپاه در کرج و تهران بازداشت و به ارومیه منتقل شدند. در جریان بازداشت گسترده شهروندان کُرد در دیماه سال گذشته بیش از ۱۱۵ شهروند کُرد توسط نهادهای امنیتی بازداشت شدند. هه‌نگاو ۲۱ دی
حسین کیهانی و سعید افخم ابراهیمی، زندانیان سیاسی دوران محکومیت خود را در زندان اوین سپری میکنند. این شهروندان پیشتر توسط شعبه ۲۸ دادگاه انقلاب تهران به ۵ سال حبس تعزیری محکوم شده بودند. این محکومیت با تسلیم به رای به ۴ سال زندان تقلیل یافت. حسین کیهانی و سعید افخم ابراهیمی توسط شعبه ۲۸ دادگاه انقلاب تهران به ریاست قاضی محمدرضا عموزاد از بابت اتهام «اجتماع و تبانی به قصد ارتکاب جرم بر علیه امنیت کشور» به ۵ سال حبس تعزیری محکوم شده بودند. این محکومیت در خصوص هر دو شهروند با تسلیم به رای به ۴ سال زندان کاهش پیدا کرد. گفتنی است درخواست آزادی مشروط این دو زندانی که در تاریخ ۳۱ تیرماه ۹۸ بازداشت شده اند چندین بار توسط دادستانی رد شده است. حسین کیهانی و سعید افخم ابراهیمی هم اکنون در اندرزگاه ۴ زندان اوین بسر میبرند. آقای کیهانی پیشتر به دلیل پارگی ربات پا با توقف حکم از زندان خارج و امروز دوشنبه ۲۷ دیماه به زندان بازگشت. هرانا ۲۷ دی
این اخبار مغایرت دارد با مواد اعلامیه جهانی حقوق بشر:
ماده ۵: شکنجه ممنوع
ماده ۸: رعایت حقوق انسانی توسط قانون
ماده ۹: عدم توقیف، حبس یا تبعید غیر قانونی
ماده ۱۰: حق محاکمه قانونی برای همه
ماده ۱۱: حق و اصل برائت
ماده ۲۰: حق آزادی تجمع و تظاهرات
ماده ٢٢: حق امنیت اجتماعی مالی فرهنگی
جهت کسی اطلاعات بیشتر و مطالعه ادامه اخبار می توانید از سایت کمیته دفاع از حقوق اقوام و ملل ایرانی بازدید فرمائید:
آخرین دیدگاه‌ها