
تهیه کننده: نسرین جهانی گلشیخ
آگاهی بیشتر:
این گزارشات آماری از میان بیش از ۵۵ خبر که در طول فروردین ماه 140۴ تهیه شده است.
این گزارشات از سایت کمیته دفاع از حقوق اقوام و ملل ایرانی تهیه شده است که از رسانههای داخلی و خارجی مانند شبکه حقوق بشر کردستان، هرانا، سازمان حقوق بشر، جوانهها، ههنگاو، روزنامه اعتماد، خبرگزاری صداوسیما، رکنا، ایسنا، ایرنا، رسانک، خبرگزاری میزان، خبرگزاری مهر، عصر ایران، آفتاب نیوز، رادیو زمانه، سازمان محیط زیست و جوان آنلاین جمعآوری گردیده است.
آمار فوق از گزارشات رسانههای داخلی و خارجی مورد تأیید دولت جمهوری اسلامی ایران جمعآوری شده و عملاً نمیتواند بیش از ۲۵ تا ۳۰ در صد واقعیتهای جامعه باشد.
همکارانی که در گردآوری این موارد خبری نقض حقوق اقوام و ملل ایرانی در فروردین ماه همکاری کردند، خانمها و آقایان: : صادق فرخی قصرعاصمی، غزالهالسادات ابطحی، مرضیه علیکرمی، محمود گلستانی، عباس منفرد، ساره استوار، نسرین جهانی گلشیخ و رضا شایگان میباشند.
اخبار اعدامیان:
حکم اعدام حمید حسیننژاد حیدرانلو، زندانی سیاسی محبوس در زندان ارومیه، توسط دیوان عالی کشور تایید شد. وی پیشتر در مرحله بدوی توسط دادگاه انقلاب ارومیه با اتهام بغی به اعدام محکوم شده بود. کردپا ۹ فروردین
مازیار طاطایی، وکیل مدافع پخشان عزیزی ضمن انتشار خبر، درخواست اعاده دادرسی پخشان عزیزی، رد شد. نوشت: شعبه رسیدگی کننده دیوان عالی کشور، دومین درخواست اعاده دادرسی وکلای پخشان عزیزی را بدون مطالبه پرونده محاکماتی، رد و دفاعیات وکلای او را بلادلیل اعلام کرده است. چنین استدلالی از طرف شعبه رسیدگی کننده ملازمه با مطالبه پرونده محاکماتی دارد که متاسفانه انجام نشد. هرانا ۱۷ فروردین
حکم مردی که پیشتر از بابت اتهام تجاوز به یک دختر به اعدام محکوم شده بود، توسط دیوان عالی کشور نقض شد. هرانا ۱۸ فروردین
حکم اعدام شهریار بیات، زندانی سیاسی ۶۴ ساله محبوس در زندان اوین، توسط شعبه ۳۹ دیوان عالی کشور نقض و پرونده وی جهت رسیدگی مجدد به شعبه همعرض در دادگاه کیفری تهران ارجاع داده شد. هرانا ۲۱ فروردین
حکم اعدام ناصر بکرزاده، زندانی محبوس در زندان ارومیه در دیوان عالی کشور نقض شد. آقای بکرزاده پیشتر به اتهام جاسوسی برای اسرائیل توسط دادگاه انقلاب ارومیه به اعدام محکوم شده بود. این تصمیم قضایی، امروز به وکیل مدافع وی ابلاغ شده است. او هماکنون در بند سیاسی زندان ارومیه محبوس است و تا زمان تعیین شعبه جدید و بررسی مجدد پرونده، در وضعیت بلاتکلیف قرار دارد. آقای بکرزاده در آبانماه سال ۱۴۰۳ توسط شعبه سوم دادگاه انقلاب ارومیه به اتهام جاسوسی برای اسرائیل و همکاری با سرویس اطلاعاتی موساد به اعدام محکوم شده بود. این خبر ابتدا از سوی مرکز رسانه قوه قضاییه منتشر شد. ناصر بکرزاده، حدودا ۲۶ ساله، در دیماه سال ۱۴۰۲ بازداشت شد. او برای مدتی در بازداشتگاه اطلاعات سپاه ارومیه نگهداری شد و تحت بازجویی قرار داشت. این روند با نقض حقوق اولیه متهم از جمله امکان برقراری تماس و ملاقات با خانواده همراه بود. هرانا ۲۶ فروردین
امیرحسین مقصودلو ملقب به تتلو به اعدام محکوم شد. سخنگوی قوه قضاییه در این خصوص اعلام کرد: پس از نقض حکم پنج سال حبس آقای مقصودلو، پرونده وی برای رسیدگی مجدد به شعبه شش دادگاه کیفری یک استان تهران ارسال شد. این شعبه امیرحسین مقصودلو را به اتهام سبالنبی به اعدام محکوم کرده است و این حکم در دیوان عالی کشور در حال رسیدگی است. در دی ماه سال ۱۴۰۳ و در پی اعتراض دادستان تهران، حکم پنج سال حبس امیرحسین مقصودلو در خصوص این پرونده، توسط دیوان عالی کشور نقض شده بود. این حکم توسط شعبه ۹ دادگاه کیفری استان تهران صادر شده بود. در مهرماه سال ۱۴۰۳، تتلو در خصوص پرونده ای دیگر از بابت اتهام تشویق به فساد و فحشا به ۱۰ سال زندان محکوم شد. حکم صادره توسط دادگاه تجدیدنظر تایید و پرونده وی به شعبه اجرای احکام ارسال شد. جلسات دادگاه رسیدگی به اتهامات او در این پرونده، از ۱۴ اسفند ۱۴۰۲ تا ۱۸ اردیبهشت سال گذشته در شعبه ۲۶ دادگاه انقلاب به ریاست قاضی ایمان افشاری برگزار شده بود. امیرحسین مقصودلو (تتلو) در آذرماه ۱۴۰۲ توسط پلیس ترکیه به ایران منتقل شد و در نهایت با هماهنگی مراجع قضایی بازداشت شد. وی پیشتر نیز زمانی که در خارج از کشور سکونت داشت، در پی شکایت شماری از مالباختگان سایت های شرط بندی، به دادسرای جنایی تهران احضار شد. میزان ۲۷ فروردین
حکم اعدام یک متهم که پزشکی میانسال است، توسط دیوان عالی کشور نقض شد. این پزشک در مرحله بدوی توسط شعبه ۱۰ دادگاه کیفری یک استان تهران به اتهام قتل برادرش به اعدام محکوم شده بود. همچنین به دلیل ارتکاب جرائم دیگر از جمله آدمربایی، اخذ سند به عنف و جنایت بر میت، مجموعاً به هفت سال حبس، ۷۴ ضربه شلاق و پرداخت یکدهم دیه کامل نیز محکوم شده بود. دستیار این پزشک نیز به دلیل معاونت در قتل، آدمربایی، سرقت، اخذ سند به عنف و جنایت بر میت، در مجموع به ۱۹ سال و شش ماه حبس، ۳۰ ضربه شلاق و پرداخت یکدهم دیه محکوم شده بود. با اعتراض متهمان، پرونده به دیوان عالی کشور ارجاع شد. پس از فوت پدر قربانی، وکیل متهم مدعی شد مقتول پسرخوانده خانواده بوده و نسبتی با متهم نداشته است. این ادعا از سوی خواهرشان نیز تأیید شد و در نتیجه، رأی صادره نقض و پرونده برای بررسی مجدد به شعبه هم عرض ارجاع شد. روزنامه ایران ۳۱ فروردین
زندانیان در انتظار اعدام :
هفت زندانی دوشنبه ۱۸ فروردین در زندان قزلحصار کرج که پیشتر از بابت اتهام قتل به اعدام محکوم شده بودند، به سلول انفرادی منتقل شدند. هرانا ۱۸ فروردین
هفت زندانی دوشنبه ۲۵ فروردین در زندان قزلحصار کرج به سلول انفرادی منتقل شدند. انتقال این زندانیان،برای اجرای حکم اعدام آنها صورت گرفته است. چهار تن از این زندانیان پیشتر از بابت اتهامات مرتبط با جرائم مواد مخدر بازداشت و سپس به اعدام محکوم شده بودند. حکم اعدام افراد دیگر نیز از بابت جرائم غیر سیاسی صادر شده است. هرانا ۲۵ فروردین
صدور حکم اعدام:
قتل:
یک متهم در تهران توسط شعبه ۱۰ دادگاه کیفری تهران به اعدام محکوم شد. مجید اسدی وکیل اولیای دم منصوره قدیری جاوید، خبرنگار و پژوهشگر، در خصوص رسیدگی به پرونده قتل او گفت: این پرونده در تاریخ ۱۹ اسفند ۱۴۰۳، در وقت فوقالعاده در شعبه ۱۰ دادگاه کیفری یک استان تهران به ریاست قاضی مهدی شجاعی رسیدگی شد. وی در ادامه افزود: متهم پرونده بابت اتهام قتل عمد، در مرحله بدوی به اعدام محکوم شد و همچنین، به دلیل صدمات غیر موثر در قتل نیز به پرداخت دیه محکوم شده است. حکم صادره ظرف ۲۰ روز پس از ابلاغ قابل فرجامخواهی در دیوان عالی کشور است. مورخ ۱۹ آبان ماه امسال، مرد متهم به قتل که وکیل دادگستری است، همسرش با هویت منصوره قدیری جاوید، ۵۰ ساله و خبرنگار خبرگزاری دولتی ایرنا را به دلیل اختلافات خانوادگی به قتل رساند. او در این اقدام، از چاقو و وارد کردن ضربات جسمی سخت (دمبل) استفاده کرده بود. در پی وقوع این رویداد، متهم بازداشت و روانه زندان شد. رکنا ۶ فروردین
یک متهم در تهران به اعدام محکوم شد. در تاریخ ۳۰ تیرماه سال ۱۴۰۳، گزارش قتل یک زن جوان در تهران به پلیس اعلام شد. پس از حضور ماموران در محل حادثه، شاهدان اظهار کردند که زن مقتول با مردی جر و بحث کرده و سپس با ضربات چاقوی او کشته شده است. با شروع تحقیقات مشخص شد که این زن توسط همسر سابقش به قتل رسیده است. فرد متهم در تاریخ ۲ مرداد همان سال، در حالی که قصد خودکشی داشت، توسط اهالی محل نجات یافت و تسلیم پلیس شد. رسیدگی به این پرونده در دادگاه کیفری تهران صورت گرفت و اولیای دم زن مقتول در خواست اشد مجازات برای مرد متهم کردند.قضات دادگاه مذکور این فرد را بابت اتهام قتل به اعدام محکوم و حکم صادره به تایید شعبه ۴۸ دیوانعالی کشور نیز رسید. پرونده این متهم جهت اجرای حکم به شعبه دوم اجرای احکام دادسرای امور جنایی تهران ارجاع شده است. رکنا ۲۷ فروردین
یک متهم در تهران به اعدام محکوم شد. در آبان سال ۱۴۰۱، مردی ۲۸ ساله در پی یک نزاع در محدوده تهرانپارس مردی ۳۵ ساله را با ضربات شمشیر زخمی کرد. در پی این رویداد متهم از محل حادثه متواری شد و مصدوم پس از انتقال به بیمارستان به علت شدت جراحات وارده و خونریزی شدید جان خود را از دست داد. پیکر این مرد به پزشکی قانونی منتقل و تحقیقات پلیس در این زمینه آغاز شد. پس از انجام تحقیقات اولیه پلیس مشخص شد که عامل قتل یک سارق سابقه دار است. وی سپس توسط شعبه ۱۰ دادگاه کیفری یک استان تهران محاکمه و به اعدام محکوم شد. حکم صادره توسط شعبه قضایی مذکور پس از چندی در دیوان عالی کشور تایید شد. در حال حاضر پرونده متهم با تایید حکم اعدام در شعبه دوم اجرای احکام دادسرای تهران بوده و متهم در آستانه اجرای حکم قرار گرفته است. اعتماد ۳۰ فروردین
حکم اعدام یک زن و شوهر که پیشتر از بابت اتهام قتل در شیراز به اعدام محکوم شده بودند، توسط دیوان عالی کشور عینا تایید شد. روز شنبه ۳۰ فروردین ۱۴۰۴، قضات شعبه ۱۷ دیوان عالی کشور، حکم اعدام این زوج که پیشتر از بابت اتهام قتل توسط دادگاه کیفری استان فارس صادر شده بود را عینا تایید کردند. متهمان در مهرماه سال ۱۴۰۳، بابت اتهام قتل چهار عضو یک خانواده در منطقه بیرم شهرستان لارستان واقع در استان فارس بازداشت شدند. این زن و مرد سپس توسط دادگاه کیفری یک استان فارس به اعدام محکوم شدند. بر اساس رای دادگاه مذکور، مرد متهم بابت اتهام قتل چهارعضو یک خانواده به چهار بار اعدام در ملأ عام محکومشد. همسر متهم به قتل نیز بابت اتهام مشارکت در قتل یک نفر، به اعدام محکوم شد. احکام تایید شده در دیوان عالی کشور به متهمان این پرونده ابلاغ شده و به زودی اجرا خواهند شد. رکنا ۳۱ فروردین
تجاوز:
شعبه دو دادگاه کیفری یک استان تهران برای یک متهم مجازات اعدام صادر کرد. مردی به نام کریم از بابت قتل فردی که مزاحم مادرزنش بوده است، توسط شعبه مذکور به اعدام محکوم شده است. روند رسیدگی به این پرونده از تیرماه ۱۴۰۳ آغاز شده بود. روزنامه ایران ۳۱ فروردین
اجرای حکم اعدام:
قتل:
حکم یک زندانی ۲۳ اسفند ۱۴۰۳، در زندان دورود به اجرا درآمد. هویت این زندانی، احمد یارمحمدی احراز شده است. آقای یارمحمدی، پیشتر بابت اتهام قتل بازداشت شده بود. او سپس به اعدام محکوم شده بود. هرانا ۳ فروردین
یک زندانی شنبه ۹ فروردین در زندان اراک اعدام شد. هویت وی، یاسر روشن، احراز شده است. این زندانی پیشتر از حدود چهار سال قبل بابت اتهام قتل بازداشت و سپس به اعدام محکوم شده بود. هرانا ۹ فروردین
یک زندانی شنبه ۹ فروردین در زندان گرگان اعدام شد. هویت این زندانی، عباس فاتحی، ۲۸ ساله گزارش شده است. آقای فاتحی از چهار سال پیش به اتهام قتل پسر خاله خود بازداشت و به اعدام محکوم شده بود. سازمان حقوق بشر ایران ۱۰ فروردین
یک زندانی شنبه ۹ فروردین در زندان تبریز اعدام شد. هویت این زندانی محسن هدایت احراز شده است. آقای هدایت پیشتر از بابت اتهام قتل بازداشت و سپس به اعدام محکوم شده بود. هرانا ۱۱ فروردین
یک زندانی شنبه ۱۶ فروردین در زندان سپیدار اهواز اعدام شد. هویت این زندانی، ظهیر شمسی، ۳۲ ساله، پدر یک دختر پنج ساله و اهل دزفول، گزارش شده است. آقای شمسی از چهار سال پیش به اتهام قتل پسر خاله خود بازداشت و به اعدام محکوم شده بود. وی قبل از بازداشت، کاشیکار و سرامیککار بوده است. سازمان حقوق بشر ایران ۱۷ فروردین
یک زندانی دوشنبه ۱۸ فروردین در زندان دزفول اعدام شد. هویت این زندانی حمید عبدولی احراز شده است. این زندانی پیشتر از بابت اتهام قتل بازداشت و توسط دادگاه کیفری به اعدام محکوم شده بود. هرانا ۱۸ فروردین
یک زندانی شنبه ۱۶ فروردین در زندان سپیدار اهواز اعدام شد. هویت این زندانی جمیل رشادت، حدودا ۴۰ ساله و اهل اهواز احراز شده است. آقای رشادت از سه سال پیش به اتهام قتل بازداشت و به اعدام محکوم شده بود. سازمان حقوق بشر ایران ۱۸ فروردین
یک زندانی دوشنبه ۱۸ فروردین در زندان بوکان اعدام شد. هویت این زندانی، سید طه حسنی، اهل بوکان گزارش شده است. آقای حسنی پنج سال پیش به اتهام قتل بازداشت و سپس به اعدام محکوم شده بود. کردپا ۲۰ فروردین
یک زندانی یکشنبه ۱۷ فروردین در زندان قم اعدام شد. هویت این زندانی سمیر قاسمی، احراز شده است. آقای قاسمی پیشتر از بابت اتهام قتل بازداشت و سپس به اعدام محکوم شده بود. هرانا ۲۰ فروردین
چهار زندانی چهارشنبه ۲۰ فروردین در زندان قزلحصار کرج اعدام شدند. هویت سه تن از آنها، بهرام هداوندخانی، ساکن ورامین، سالار امیر جلالی، ساکن تهران و ابوالفضل کریمی، ساکن کرج احراز شده است. این زندانیان پیشتر در پروندههایی جداگانه از بابت اتهام قتل بازداشت و سپس به اعدام محکوم شده بودند. از میان این زندانیان بهرام ۱۶ سال زیر حکم اعدام بوده است. هرانا ۲۰ فروردین
دو زندانی دوشنبه ۱۸ فروردین در زندان الیگودرز به چوبه دار آویخته شدند. هویت این زندانیان، شهرام گودرزی، ۳۶ ساله، طاهر شعبانی، ۳۵ ساله و اهل بروجرد احراز شده است. آقای گودرزی پنج سال پیش از بابت اتهام قتل بازداشت و سپس به اعدام محکوم شده بود. آقای شعبانی چهار سال پیش از بابت اتهام قتل بازداشت و سپس به اعدام محکوم شده بود.هرانا ۲۰ فروردین
یک زندانی چهارشنبه ۲۰ فروردین در زندان کرمانشاه به چوبه دار آویخته شد. هویت این زندانی، کامبیز فتحی احراز شده است. آقای فتحی پیشتر از بابت اتهام قتل بازداشت و سپس به اعدام محکوم شده بود. هرانا ۲۰ فروردین
دو زندانی چهارشنبه ۲۰ فروردین در زندان عادل آباد شیراز اعدام شدند. هویت این زندانیان، وحید آشوری، ۳۰ ساله، اهل یزد و سعود میرزایی، اهل کشور افغانستان گزارش شده است. این دو زندانی پیشتر در پرونده هایی جداگانه به اتهام قتل بازداشت و به اعدام محکوم شده بودند. سازمان حقوق بشر ایران ۲۰ فروردین
دو زندانی پنجشنبه ۲۱ فروردین در زندان ایرانشهر اعدام شدند. هویت این زندانیان، احسان بامری، فرزند جانمحمد، اهل و ساکن روستای حمیدآباد واقع در شهرستان دلگان و یاسین بامری، حدودا ۲۸ ساله، فرزند غمشاد، اهل و ساکن روستای نوکآباد شهرستان ایرانشهر گزارش شده است. یاسین بامری در سال ۱۳۹۵ و احسان بامری حدودا چهار سال پیش، از بابت اتهام قتل بازداشت و سپس به اعدام محکوم شده بودند. این زندانیان چهارشنبه ۲۰ فروردین جهت اجرای حکم به سلول انفرادی منتقل شده بودند. حال وش ۲۱ فروردین
یک زندانی یکشنبه ۱۷ فروردین در زندان اراک اعدام شد. هویت وی، سجاد فراهانی، احراز شده است. این زندانی پیشتر از بابت اتهام قتل بازداشت و سپس به اعدام محکوم شده بود. هرانا ۲۱ فروردین
یک زندانی سه شنبه ۱۹ فروردین در زندان شاهرود اعدام شد. هویت این زندانی معین اشرفی، ۳۲ ساله و اهل روستای قلعه آقا عبدالله بسطام احراز شده است. آقای اشرفی از پنج سال پیش به اتهام قتل در یک نزاع دستهجمعی بازداشت و به اعدام محکوم شده بود. خانواده او حاضر بودند تا ۳۰ میلیارد تومان پرداخت کنند، اما شکات رضایت ندادند. سازمان حقوق بشر ایران ۲۱ فروردین
یک زندانی چهارشنبه ۲۰ فروردین در زندان گنبدکاووس اعدام شد. هویت این زندانی، بهروز شیرمحمدلی (پری پور)، ۲۷ ساله، شهروند ترکمن سنی مذهب و ساکن گنبدکاووس احراز شده است. آقای شیرمحمدلی در سال ۱۴۰۰ در یک درگیری و نزاع خیابانی مرتکب قتل و سپس بازداشت شد. وی نهایتا به اعدام محکوم شده بود. هرانا ۲۱ فروردین
سه زندانی یکشنبه ۲۴ فروردین در زندان زاهدان اعدام شدند. هویت این زندانیان، اللهنظر گرگیج، حدودا ۴۰ ساله، فرزند عیدو، متاهل، پدر شش فرزند، اهل و ساکن زهک، عبدالسلام بلوچ مشکنتی (آهورانی)، حدودا ۲۸ ساله، فرزند خیر محمد، اهل آهوران و ساکن چابهار و فریدون محمدی، ساکن چابهار، گزارش شده است. عبدالسلام بلوچ مشکنتی به اتهام قتل مامور حفاظت بانک سپه چابهار که در تاریخ ۳ شهریور ۱۴۰۱، کشته شده بود، بازداشت و به اعدام محکوم شده بود. آقای گرگیج هفت سال پیش به اتهام قتل در شهرستان زهک بازداشت و سپس به اعدام محکوم شده بود. حکم اعدام فریدون محمدی نیز پیشتر از بابت اتهام قتل صادر شده بود. حال وش ۲۴ فروردین
حکم یک زندانی یکشنبه ۲۸ بهمن که پیشتر از بابت اتهام قتل به اعدام محکوم شده بود، در زندان دیزلآباد کرمانشاه اجرا شد. هویت وی، پژمان بهرامیان، ۴۰ ساله و اهل کرمانشاه گزارش شده است. آقای بهرامیان پنج سال پیش از بابت اتهام قتل بازداشت و به اعدام محکوم شده بود. سازمان حقوق بشر ایران ۲۴ فروردین
دو زندانی دوشنبه ۲۵ فروردین در زندان زاهدان اعدام شدند.هویت این زندانیان، علی دهانی، ۲۲ ساله، فرزند بهمن، اهل و ساکن شهرستان سیبوسوران واقع در استان سیستان و بلوچستان و علی بلوچ زهی اهل بمپشت شهرستان سراوان گزارش شده است. در آبان ماه ۱۴۰۱، آقای دهانی که دوران سربازی خود را در پاسگاه کاسکین شهرستان بمپور سپری میکرد، پس از حمله افراد مسلح به این پاسگاه به اتهام قتل چهار تن از پرسنل، بازداشت و سپس به اعدام محکوم شده بود. آقای دهانی، در دادگاه عنوان کرد که اعترافات وی، ناشی از شکنجه نیروهای اطلاعات و آگاهی بوده است. آقای بلوچ زهی پیشتر از بابت اتهام قتل بازداشت و به اعدام محکوم شده بود. حال وش ۲۵ فروردین
یک زندانی در زندان سپیدار اهواز اعدام شد. هویت وی، ابراهیم معماری، ۳۶ ساله و اهل آبادان گزارش شده است. این زندانی چهار سال پیش از بابت اتهام قتل بازداشت و به اعدام محکوم شده بود. سازمان حقوق بشر ایران ۲۵فروردین
یک زندانی سهشنبه ۲۶ فروردین در زندان اراک اعدام شد. هویت این زندانی، مهدی متولی، اهل یکی از روستاهای شهرستان خنداب گزارش شده است. آقای متولی از سه سال پیش به اتهام قتل بازداشت و به اعدام محکوم شده بود. سازمان حقوق بشر ایران ۲۷ فروردین
دو زندانی چهارشنبه ۲۷ فروردین در زندان تبریز اعدام شدند. هویت این زندانیان، سیفاله نصیری، اهل روستای هرگلان از توابع شهرستان عجب شیر و شمسالدین فضلی، ۲۷ ساله گزارش شده است. آقای نصیری پنج سال پیش از بابت اتهام قتل بازداشت و سپس به اعدام محکوم شده بود. آقای فضلی حدود سه سال پیش در یک نزاع دسته جمعی از بابت اتهام قتل عمد بازداشت و سپس به اعدام محکوم شده بود. سازمان حقوق بشر ایران ۲۸ فروردین
یک زندانی پنجشنبه ۲۸ فروردین در زندان امیرآباد گرگان اعدام شد. هویت این زندانی، احمد یاوری، ۴۰ ساله، اهل گرگان، متأهل و پدر دو فرزند گزارش شده است. این زندانی حدود دو سال پیش به اتهام قتل بازداشت شده بود. خانواده مقتول رضایت خود را اعلام کرده و حاضر به بخشش شده بودند، اما حکم اعدام وی به صورت ناگهانی و بدون اطلاع قبلی اجرا شده است. هیرکانی ۳۱ فروردین
زن:
یک زندانی زن شنبه ۹ فروردین در زندان دستگرد اصفهان اعدام شد. هویت این زندانی، مهناز کاکائی، ۲۴ ساله گزارش شده است. خانم کاکائی نیز چهار سال و هفت ماه پیش از بابت به اتهام قتل نامزدش بازداشت و به اعدام محکوم شده بود. سازمان حقوق بشر ایران ۱۲ فروردین
یک زن زندانی به اتهام قتل در زندان وکیل آباد مشهد به چوبه دار آویخته شد. هرانا ۲۰ فروردین
قاچاق مواد مخدر:
یک زندانی یکشنبه ۲۶ اسفند ۱۴۰۳ در زندان لاکان رشت اعدام شد. هویت این زندانی کوروش زارع، ۳۶ ساله و پدر دو فرزند احراز شده است. آقای زارع حدود سه سال پیش از بابت اتهامات مرتبط با جرائم مواد مخدر بازداشت و سپس به اعدام محکوم شده بود. سازمان حقوق بشر ایران ۲ فروردین
حکم اعدام یک زندانی کُرد بهنام فرامرز کیفری پیشتر بابت اتهامات مرتبط با مواد مخدر به اعدام محکوم شده بودند، سەشنبە ٧ اسفند ١٤٠٣ در زندان لاکان رشت به اجرا درآمد. فرامرز کیفری زندانی کُرد و اهل کنگاور بوده است. فرامرز کیفری نیز پيشتر بابت اتهامات مرتبط با مواد مخدر بازداشت و به اعدام محکوم شده بود. هه نگاو ۲ فروردین
دو زندانی شنبه ۲۵ اسفند ۱۴۰۳در زندان چوبیندر قزوین اعدام شدند. هویت این زندانیان، حیدر صفدری، ۲۸ ساله، اهل زنجان و سهراب نیازی، ۳۰ ساله، اهل قزوین گزارش شده است. سهراب نیازی سه سال پیش و حیدر صفدری حدود دو سال پیش، از بابت اتهامات مرتبط با جرائم مواد مخدر بازداشت و سپس به اعدام محکوم شده بودند. سازمان حقوق بشر ایران ۷ فروردین
یک زندانی شنبه ۹ فروردین در زندان تبریز اعدام شد. هویت این زندانی، مرتضی سعادت پور زینی، ۳۲ ساله و اهل تبریز گزارش شده است. این زندانی از سه سال پیش از بابت اتهامات مرتبط با جرائم مواد مخدر بازداشت و به اعدام محکوم شده بود. سازمان حقوق بشر ایران ۱۰ فروردین
یک زندانی شنبه ۹ فروردین در زندان دستگرد اصفهان اعدام شد. هویت این زندانی علی صوفیان، حدودا ۴۰ ساله و اهل شیراز، گزارش شده است. آقای صوفیان از سه سال پیش از بابت اتهامات مرتبط با جرائم مواد مخدر بازداشت و به اعدام محکوم شده بود. سازمان حقوق بشر ایران ۱۲ فروردین
یک زندانی شنبه ۱۶ فروردین در زندان زنجان اعدام شد. هویت این زندانی، حسین ملازاده، ۲۹ ساله و اهل زنجان گزارش شده است. آقای ملازاده از حدود سه سال پیش بابت اتهامات مرتبط با جرائم مواد مخدر بازداشت و سپس به اعدام محکوم شده بود. وی پیش از بازداشت مشغول به کار مکانیکی بوده است. سازمان حقوق بشر ایران ۱۶ فروردین
یک زندانی در زندان شاهرود اعدام شد. هویت این زندانی غلامرضا پرداخته، احراز شده است. آقای پرداخته پیشتر از بابت اتهامات مرتبط با جرائم مواد مخدر بازداشت و سپس به اعدام محکوم شده بود. هرانا ۲۰ فروردین
دو زندانی که پیشتر از بابت اتهامات مرتبط با مواد مخدر به اعدام محکوم شده بودند در زندان وکیل آباد مشهد اعدام شدند. هویت آنها احمد ثنای و محمدرضا دامیده احراز شده است. هرانا ۲۰ فروردین
دو زندانی چهارشنبه ۲۰ فروردین در زندان گناباد اعدام شدند. هویت زندانیان، اسماعیل دهمرده، اهل و ساکن سیستان و بلوچستان، و یونس کرد (عبدالله نارویی) احراز شده است. آقای یونس کرد، حدودا ۴۸ ساله، متاهل، پدر ۱۰ فرزند، اهل زاهدان و ساکن شهرستان گرگان بود. آقای دهمرده پیشتر از بابت اتهامات مرتبط با جرائم مواد مخدر در شهرستان گناباد بازداشت و سپس توسط دادگاه انقلاب این شهرستان به اعدام محکوم شده بود. آقای نارویی در سال ۱۳۹۸ از بابت اتهامات مرتبط با جرائم مواد مخدر در شهرستان گناباد بازداشت شد. او سپس توسط دادگاه انقلاب این شهرستان به اعدام محکوم شده بود. حال وش ۲۰ فروردین
یک زندانی چهارشنبه ۲۰ فروردین در زندان قم اعدام شد. هویت این زندانی حبیب آقایی، ۳۲ ساله و اهل کرج گزارش شده است. او از دو سال پیش بابت اتهامات مرتبط با جرائم مواد مخدر بازداشت و سپس به اعدام محکوم شده بود. سازمان حقوق بشر ایران ۲۱ فروردین
یک زندانی ۲۰ فروردین در زندان عادل آباد شیراز اعدام شد. هویت این زندانی علیرضا سیفی، ۲۷ ساله احراز شده است. آقای سیفی پیشتر از بابت اتهامات مرتبط با جرائم مواد مخدر بازداشت و سپس به اعدام محکوم شده بود. سازمان حقوق بشر ایران ۲۲ فروردین
چهار زندانی شنبه ۲۳ فروردین در زاهدان اعدام شدند. هویت این افراد، مجید لجهای، فرزند شیرمحمد، حدود ۳۶ ساله، رامین عالیزهی، فرزند علاءالدین، حدود ۳۸ ساله، متاهل و پدر چهار فرزند، داوود باجیزهی (شاهوزهی)، فرزند حبیبالله، متاهل و پدر شش فرزند و همچنین (نام کوچک نامشخص) ریگی گزارش شده است. آنها همگی اهل و ساکن زاهدان بودند. رامین عالیزهی حدود یک سال و نیم پیش، مجید لجهای در سال ۱۴۰۲ و داوود باجیزهی در سال ۱۴۰۱، بابت اتهامات مرتبط با جرائم مواد مخدر در زاهدان بازداشت شدند. آنها سپس از سوی دادگاه انقلاب این شهر محکوم به اعدام شدند. این زندانیان روز پنجشنبه ۲۱ فروردین ماه، جهت اجرای احکام اعدام به سلول انفرادی منتقل شدند. حال وش ۲۳ فروردین
دو زندانی شنبه ۲۳ فروردین در زندان چوبیندر قزوین اعدام شدند. هویت این زندانیان، وسیم احمد، ۴۰ ساله و خواهرزاده او ربیع شاهمراد، حدودا ۲۷ ساله، از اتباع کشور افغانستان گزارش شده است. این زندانیان سه سال پیش در یک پرونده مشترک از بابت اتهامات مرتبط با جرائم مواد مخدر بازداشت و به اعدام محکوم شده بودند. سازمان حقوق بشر ایران ۲۴ فروردین
سه زندانی سه شنبه ۲۶ فروردین در بندرعباس و کرمان اعدام شدند. یک زندانی با هویت ابوبکر شهبخش، متولد سال ۱۳۶۸، فرزند عبدل و اهل روستای سرجنگل زاهدان، و یادگار (رحیم) رحیم نژاد در زندان کرمان اعدام شدند. آقای شه بخش در سال ۱۴۰۰ بابت اتهامات مرتبط با جرائم مواد مخدر در کرمان بازداشت و سپس به اعدام محکوم شده بود. وی از روز شنبه ۲۳ فروردین ماه، جهت اجرای حکم اعدام به سلول انفرادی منتقل شده بود. آقای رحیم نژاد، پیشتر بابت اتهامات مرتبط با جرائم مواد مخدر بازداشت و سپس به اعدام محکوم شده بود. همچنین حکم اعدام یک زندانی با هویت ایوب برنیایی (سرحدی)، ۳۷ ساله، فرزند نادعلی، متاهل، پدر دو فرزند، اهل و ساکن رمشک از توابع استان کرمان در زندان بندرعباس به اجرا در آمد. آقای برنیایی در سال ۱۴۰۰ بابت اتهامات مرتبط با جرائم مواد مخدر در بندر خمیر بازداشت و سپس به اعدام محکوم شده بود. وی از روز شنبه ۲۳ فروردین ماه، جهت اجرای حکم اعدام به سلول انفرادی منتقل شده بود. او پیش از اجرای حکم برای آخرین بار با خانواده خود ملاقات کرد. حال وش ۲۶ فروردین
سه زندانی سه شنبه 26 فروردین در ندامتگاه مرکزی کرج اعدام شد. هویت این زندانیان علی شاهی، اهل شهرستان دلفان، سجاد یارمحمدی و مجید روحی احراز شده است. این زندانیان پیشتر از بابت اتهامات مرتبط با جرائم مواد مخدر بازداشت و سپس به اعدام محکوم شدند. هرانا ۲۶ فروردین
دو زندانی سه شنبه ۲۶ فروردین در زندان بندرعباس اعدام شدند. هویت این زندانیان، پیمان نادری، ۲۸ ساله، اهل کرمانشاه و کریم اسماعیلی، اهل اسلام آباد غرب گزارش شده است. پیمان نادری دو سال پیش از بابت اتهامات مرتبط با جرائم مواد مخدر بازداشت و به اعدام محکوم شده بود. کریم اسماعیلی نیز سه سال پیش با اتهام مشابه بازداشت و به اعدام محکوم شده بود. سازمان حقوق بشر ایران ۲۶ فروردین
یک زندانی دوشنبه ۲۵ فروردین در زندان برازجان اعدام شد. هویت این زندانی، احمد بقلانی، احراز شده است. آقای بقلانی پیشتر از بابت اتهامات مرتبط با جرائم مواد مخدر بازداشت و سپس به اعدام محکوم شده بود. هرانا ۲۶ فروردین
یک زندانی سهشنبه ۲۶ فروردین در زندان اراک اعدام شد. هویت این زندانی، غلامعلی ماشااللهی، ۴۳ ساله، پدر دو فرزند و اهل قم گزارش شده است. حکم اعدام غلامعلی ماشااللهی نیز که از دو سال پیش به اتهام جرائم مرتبط با مواد مخدر در زندان به سر میبرد، توسط دادگاه انقلاب صادر شده بود. سازمان حقوق بشر ایران ۲۷ فروردین
دو زندانی سه شنبه ۲۶ فروردین در زندان قم اعدام شدند. هویت این زندانیان، سهراب حیدری، اهل شهر ری و فیضالله کرمی اهل ورامین احراز شده است. آقای حیدری پیشتر از بابت اتهامات مرتبط با جرائم مواد مخدر بازداشت و سپس به اعدام محکوم شده بود. آقای کرمی، در سال ۱۴۰۱ از بابت اتهامات مرتبط با جرائم مواد مخدر بازداشت و سپس به اعدام محکوم شده بود. هرانا ۲۷ فروردین
یک زندانی سه شنبه ۲۶ فروردین در زندان دیزلآباد کرمانشاه اعدام شد. هویت این زندانی، سعید عباسی، ۲۵ ساله و اهل الیگودرز گزارش شده است. آقای عباسی دو سال پیش از بابت اتهامات مرتبط با جرائم مواد مخدر بازداشت و به اعدام محکوم شده بود. سازمان حقوق بشر ایران ۲۸ فروردین
زن:
دو زن، که پیشتر از بابت اتهامات مرتبط با مواد مخدر به اعدام محکوم شده بودند در زندان وکیل آباد مشهد اعدام شدند. هرانا ۲۰ فروردین
سیاسی:
پنج زندانی سیاسی-امنیتی سه شنبه ۱۹ فروردین در زندان وکیل آباد مشهد اعدام شدند. هویت این زندانیان فرهاد شاکری، عبدالحکیم عظیم گرگیج، عبدالرحمن گرگیج، تاج محمد خرمالی و مالک علی فدایی نسب، احراز شده است. هرانا ۱۹ فروردین
مرگ در زندان:
یک زندانی بلوچ بە نام کریم ریگی، اهل زاهدان که به دلیل اتهامات مرتبط با جرائم مواد مخدر در زندان عادلآباد شیراز، از٤ سال پیش با بلاتکلیفی در بازداشت به سر میبرد، در پی ایست قلبی و عدم انتقال به موقع به مراکز درمانی، روز پنجشنبە ٣٠ اسفند ١٤٠٣ جان خود را از دست داد. کریم ریگی، ٥٥ سالە، اهل زاهدان و پدر پنج فرزند در پی ایست قلبی نبود کادر متخصص و عدم انتقال به موقع به مراکز درمانی، در زندان عادلآباد شیراز پیش از انتقال به مراکز درمانی خارج از زندان جان باخت. این زندانی چهار سال پیش در شهرستان نیریز استان فارس به اتهام جرایم مرتبط با مواد مخدر بازداشت و به زندان عادلآباد شیراز منتقل شده بود. وی پس از چهار سال بلاتکلیفی در بند عمومی زندان، دچار ایست قلبی شد و جان خود را از دست داد. حال وش ۲ فروردین
یک زندانی در زندان همدان از طریق مصرف متادون دست به خودکشی زد و به زندگی خود پایان داد. هویت این زندانی حمید مرادی، احراز شده است. این زندانی که پیشتر به اتهام جرائم مرتبط با مواد مخدر بازداشت شده و در وضعیت بلاتکلیف در زندان همدان به سر میبرد، با مصرف متادون دست به خودکشی زد و جان باخت. هرانا ۴ فروردین
رهایی از اعدام:
قتل:
رئیس زندان شهرستان قائمشهر از اخذ رضایت اولیای دم در یک پرونده قتل خبرداد. در سال ۱۳۹۸ مرد متهم به قتل و مقتول در منزل یکی از دوستانشان با هم مشاجره لفظی پیدا کردند. در جریان درگیری فیزیکی، قاتل از چاقو استفاده کرد و ضربه ای به پهلوی مقتول زد. پس از خروج آنها از محل درگیری، دوستی که چاقو خورد هرگز به علت خونریزی بی هوش شد و پس از انتقال به بیمارستان جان خود را از دست داد. وی در این خصوص بیان کرد که با تلاش شورای حل اختلاف زندان، مددکاران اجتماعی و سایرین، اولیای دم مقتول با اعلام رضایت از اعدام متهم گذشت کردند و او از چوبه دار رهایی یافت. ایرنا ۶ فروردین
یک زندانی در دزفول از مجازات اعدام رهایی یافت. رئیس دادگستری و شورای حل اختلاف دزفول در این خصوص گفت: یک زندانی در دزفول که در سال ۱۳۹۶ از بابت اتهام قتل دو خواهر خود بازداشت و به اعدام محکوم شده بود، با تلاش اعضای شورای حل اختلاف و در پی رضایت اولیای دم از مجازات اعدام نجات یافت. ایرنا ۸ فروردین
یک زندانی در مراغه از مجازات مرگ رهایی یافت. رئیس زندان مراغه در این خصوص گفت: این زندانی در سال گذشته مرتکب قتل شده بود. او که توسط دادگاه کیفری به اعدام محکوم شده بود، با گذشت اولیای دم، به زندگی بازگشت. میزان ۱۰فروردین
رئیس کل دادگستری استان گلستان اعلام کرد که یک محکوم به اعدام در شهرستان کردکوی با گذشت اولیای دم، از چوبه دار رهایی یافت. حکم اعدام این زندانی که در سال ۱۳۹۷ مرتکب قتل شده بود، پس از رسیدگی قضایی، در نوبت اجرا قرار داشت. میزان ۱۰فروردین
یک زندانی در زنجان از مجازات اعدام رهایی یافت. دادستان مرکز استان زنجان در این خصوص گفت: یک زندانی در زنجان که در سال ۱۴۰۲ از بابت اتهام قتل بازداشت و به اعدام محکوم شده بود، با تلاش همکاران دادسرای عمومی و انقلاب این شهر و در پی رضایت اولیای دم از مجازات اعدام نجات یافت. میزان ۱۶ فروردین
یک زندانی در تهران از مجازات اعدام رهایی یافت. مردی ۳۵ ساله به نام علی که در سال ۱۳۹۶ برای کار از شهرستان به تهران آمده بود توسط همکار خود به نام سعید به قتل رسید. متهم در محل حادثه بازداشت و پرونده وی با صدور کیفرخواست به دادگاه کیفری استان تهران ارجاع داده شد. پس از برگزاری جلسه دادگاه متهم که به قتل همکار خود اعتراف کرده بود، توسط شعبه قضایی مذکور به اعدام محکوم و چندی بعد این حکم در شعبه ۴۰ دیوان عالی کشور تایید شد. نهایتا در آستانه اجرای حکم اعدام اولیای دم به شرط پرداخت دیه، متهم را مورد بخشش قرار دادند و این زندانی از مجازات اعدام رهایی یافت. متهم به زودی از جنبه عمومی جرم قتل محاکمه خواهد شد. رکنا ۱۹ فروردین
سه زندانی در دزفول از مجازات مرگ رهایی یافتند. رئیس دادگستری شهرستان دزفول در این خصوص گفت: سه زندانی در این شهرستان که پیشتر از بابت اتهام قتل بازداشت و به اعدام محکوم شده بودند، با تلاش اعضای شورای حل اختلاف دزفول و در پی رضایت از اولیای دم از مجازات اعدام رهایی یافتند. میزان ۲۳ فروردین
رئیس حل اختلاف استان ایلام از رهایی یک زندانی محکوم به اعدام در این استان خبر داد. وی در این خصوص گفت: این زندانی در سال ۱۳۸۷ مرتکب قتل شده بود. او به اعدام محکوم و حکم اعدام وی در دیوان عالی کشور تأیید شده بود. وی در ادامه افزود: پرونده متهم در آستانه اجرای حکم و در شعبه اول اجرای احکام کیفری شهرستان ایلام قرار داشت که نهایتا با تلاش اعضای شورای حل اختلاف و در پی رضایت اولیای دم این زندانی پس از ۱۷ سال از مجازات اعدام رهایی یافت. میزان ۲۳ فروردین
سه زندانی در کرمانشاه از مجازات اعدام نجات یافتند. رئیس مرکز حل اختلاف کشور در این خصوص گفت: این سه زندانی که پیشتر در پروندههایی جداگانه از بابت اتهام قتل به اعدام محکوم شده بودند، با گذشت اولیای دم از چوبهدار رهایی یافتند. میزان ۲۴ فروردین
رئیس کل دادگستری مازندران از رهایی یک محکوم به اعدام، با رضایت اولیای دم در شهرستان محمودآباد خبر داد. وی عنوان کرد: محکومعلیه به جرم قتل عمد از سال ۱۳۹۹ تاکنون در زندان آمل حضور دارد. اولیای دم نهایتا رضایت خود را اعلام کرده و این فرد از مجازات مرگ رهایی یافت. او افزود: پرونده در حال حاضر جهت تعیین مجازات از حیث جنبه عمومی تحت رسیدگی قرار دارد. مهر ۲۴ فروردین
یک زندانی در خورستان از مجازات اعدام رهایی یافت. رئیس توسعه حل اختلاف استان خوزستان گفت: این زندانی محکوم به اعدام از سال ۱۳۹۸ به جرم قتل عمد در زندان به سر میبرد. با وساطت کارگروه مشترک صلح و سازش و گذشت اولیای دم، او از مجازات مرگ رهایی یافت و از زندان آزاد شد. ایرنا ۲۵ فروردین
یک زندانی محکوم به اعدام در استان خوزستان از مجازات مرگ رهایی یافت. این زندانی اهل دزفول در مرداد ۱۴۰۲، در جریان یک نزاع مرتکب قتل یک مرد جوان اهل اندیمشک شد. وی از بابت اتهام قتل توسط دادگاه کیفری استان خوزستان به اعدام محکوم و حکم صادره در دیوان عالی کشور نیز تایید شد. نهایتا در پی تلاش معتمدین و ریش سفیدان محلی و با برگزاری رسم خون بس، اولیای دم رضایت خود را اعلام کرده و به این زندانی فرصت زندگی دوباره بخشیدند. همشهری ۲۷ فروردین
مدیر مجتمع ندامتگاهی قزلحصار کرج از رهایی دو زندانی از مجازات اعدام در این شهرستان خبر داد. وی در این خصوص اظهار داشت: این دو زندانی چهار سال پیش در یک پرونده مشترک از بابت اتهام قتل توسط دادسرای ناحیه ۲۷ امورجنایی تهران به اعدام محکوم شده و در زندان قزلحصار محبوس بودند. وی در ادامه گفت: با پیگیری واحد مددکاری ندامتگاه قزلحصار و برگزاری جلسات مصالحه، اولیای دم این پرونده اعلام رضایت کرده و این دو زندانی از مجازات مرگ رهایی یافتند. ایرنا ۲۷ فروردین
دادستان عمومی و انقلاب بروجرد از رهایی یک زندانی از اعدام در این شهرستان خبر داد. وی در این خصوص گفت: پس از پیگیریهای مستقیم و برگزاری نشستهای مستمر برای اخذ رضایت از اولیای دم، موضوع ایجاد مصالحه در این پرونده بعد از مذاکره حضوری، سرانجام منجر به صلح و سازش شد. او افزود: این زندانی محکوم به اعدام، با اعلام رضایت اولیای دم بخشیده و از زندان آزاد شد. میزان ۲۸ فروردین
یک زندانی در بندرعباس از مجازات اعدام رهایی یافت. مردی در زندان بندرعباس در سال ۱۴۰۰، در پی یک نزاع مرد همسایه را که نسبت فامیلی دوری هم با یکدیگر داشتند به قتل رساند. وی پس از بازداشت و به اعدام محکوم و حکم وی در دیوان عالی کشور تایید شد. سحرگاه روز چهارشنبه ۲۷ فروردین ماه، متهم در آستانه اجرای حکم اعدام قرار گرفت و حکم اعدام به اجرا درآمد. ولی نهایتا لحظاتی پس از اجرای حکم، اولیای دم رضایت خود را اعلام کردند و این زندانی از مجازات اعدام رهایی یافت. اعتماد ۳۰ فروردین
یک زندانی در شهرستان بم از مجازات مرگ نجات یافت. معاون حل اختلاف استان کرمان در این خصوص گفت: یک زندانی در شهرستان بم که در سال ۱۳۹۹ از بابت اتهام قتل بازداشت و سپس به اعدام محکوم شده بود با تلاش شورای حل اختلاف زندان این شهرستان و در پی رضایت اولیای دم از مجازات اعدام رهایی یافت. ایرنا۳۰ فروردین
یک متهم در زندان نهاوند با رضایت خانواده شاکی از قصاص چشم رهایی یافت. یک زندانی در نهاوند که پیشتر در جریان یک نزاع و درگیری یکی از چشمان فردی را کور کرده بود به قصاص یک چشم (کور شدن) محکوم شد. متهم در آستانه اجرای مجازات قرار داشت که نهایتا با تلاش شورای حل اختلاف زندان نهاوند و با رضایت شاکی از قصاص چشم رهایی یافت. ایرنا ۳۰ فروردین
زن:
یک زندانی زن محکوم به اعدام در کرج از اعدام نجات یافت. مدیرکل زندانهای استان البرز در این رابطه گفت: این زندانی زن سه سال پیش از بابت اتهام قتل بازداشت و سپس به اعدام محکوم شده بود. وی افزود: زندانی مذکور پس از تحمل سه سال حبس در ندامتگاه فردیس، با تلاش مسئولان زندان، انجمن حمایت از زندانیان شهرستان فردیس و خیرین نیکوکار و کسب رضایت اولیای دم از چوبه دار رهایی یافت. تسنیم ۲۷ فروردین
موادمخدر:
معاون قضایی قوه قضائیه ضمن اعلام عفو و تخفیف مجازات محکومان به مناسبت فرا رسیدن سال نو، عید فطر و روز موسوم به روز جمهوری اسلامی، از عفو ۴۶ زندانی محکوم به اعدام خبر داد. وی در این خصوص گفت: از بین عفوشدگان، ۴۶ نفر محکوم به اعدام بودند که احکام این محکومین تایید شده بود و در مرحله اجرا قرار داشت. آنها مشمول عفو رهبری شدند و مجازات آنها به حبس تبدیل شد. وی همچنین بیان داشت که جرائم این افراد محکوم به اعدام، عمدتاً مرتبط با مواد مخدر بوده است. همشهری آنلاین ۶ فروردین
کانون دفاع از حقوق بشر در ایران
آخرین دیدگاهها